Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã chính thức đưa ra đánh giá về những thay đổi trong hoàn cảnh để công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường. Đại diện Bộ Công Thương mô tả đây là cử chỉ tích cực, thiện chí từ phía Mỹ, bối cảnh hiện nay tạo điều kiện thuận lợi cho Việt Nam. Vào cuối tháng Mười, Hoa Kỳ đã công bố một thông báo rằng họ đang bắt đầu xem xét những thay đổi trong hoàn cảnh để xem xét tình trạng kinh tế thị trường (MES) của Việt Nam.
Phóng viên VietnamNet đã có cuộc trao đổi với ông Trịnh Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) về vấn đề này. Bối cảnh thuận lợi và cử chỉ tích cực của Mỹ
- Ông có thể cho biết quá trình Hoa Kỳ tiến hành rà soát những thay đổi trong hoàn cảnh để công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường sẽ diễn ra như thế nào và mất bao lâu để đưa ra kết luận cuối cùng về vấn đề kinh tế thị trường của Việt Nam?
Ông Trịnh Anh Tuấn: Ngày 8/9/2023, Bộ Công Thương (Bộ Công Thương) đã gửi hồ sơ đề nghị Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) tiến hành rà soát những thay đổi về hoàn cảnh (CCR) để công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường trong khuôn khổ rà soát hành chính lần đầu về thuế chống bán phá giá (AD) đối với mật ong lên trang web Phòng vệ thương mại (VRT) của Hoa Kỳ (ACCESS).
Theo quy định của Mỹ, DOC có 45 ngày để xem xét bắt đầu CCR. Ngày 23/10/2023, DOC chính thức khởi xướng CCR rà soát vấn đề kinh tế thị trường cho Việt Nam. Theo đó, trừ khi được gia hạn, các bên quan tâm sẽ có 30 ngày kể từ ngày đăng tải thông tin trên Sổ đăng ký liên bang (ngày 30/10) để gửi ý kiến (trước ngày 29/11/2023) và 14 ngày tiếp theo để gửi ý kiến phản bác (trước ngày 13/12/2023).
Theo quy trình tố tụng của vụ án CCR, trừ khi vụ việc được gia hạn, DOC sẽ có 270 ngày kể từ ngày bắt đầu hoàn thành việc rà soát này và đưa ra kết luận cuối cùng (dự kiến vào ngày 26/7/2024).
- Ông đánh giá như thế nào về hành động này của Hoa Kỳ, khi thời gian gần đây lãnh đạo cấp cao của chúng ta đã nhiều lần đề cập đến đề nghị Hoa Kỳ sớm công nhận Việt Nam là nước có nền kinh tế thị trường?
Có thể nói, vấn đề kinh tế thị trường là một trong những vấn đề quan trọng mà hai nước quan tâm và đã được đưa vào Tuyên bố chung về nâng cấp quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ. Do đó, việc Hoa Kỳ khởi xướng rà soát lại hoàn cảnh thay đổi để xem xét vấn đề kinh tế thị trường đối với Việt Nam được xem là một cử chỉ tích cực, thiện chí từ phía bên kia.
Tuy nhiên, để xem xét vấn đề kinh tế thị trường của Việt Nam, nó phải tuân thủ luật pháp và quy định của Hoa Kỳ. Quá trình này đòi hỏi sự tham gia của Chính phủ Việt Nam, các tổ chức, cá nhân, hiệp hội, ngành công nghiệp và doanh nghiệp liên quan, và phải tuân thủ thời hạn do Hoa Kỳ đặt ra. Bộ Công Thương đang phối hợp với các bộ, ngành liên quan tham gia vào quá trình điều tra của Mỹ.
Bối cảnh hiện nay tạo ra một số thuận lợi cho chúng ta, đặc biệt là sự nhìn nhận của nhiều nước về nền kinh tế Việt Nam và sự tích cực hội nhập vào các hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương. Hiện nay, 72 quốc gia công nhận Việt Nam hoạt động theo cơ chế kinh tế thị trường, trong đó có Vương quốc Anh, Canada, Australia và Nhật Bản.
Việt Nam cũng đã ký kết hơn 90 hiệp định thương mại song phương, khoảng 60 hiệp định xúc tiến và bảo hộ đầu tư. Tính đến tháng 8/2023, Việt Nam là thành viên của 16 hiệp định thương mại tự do (FTA) với sự tham gia của khoảng 60 nền kinh tế, trong đó có 15 FTA đã có hiệu lực và 1 FTA mới chính thức được ký kết.
Việt Nam đang đàm phán 3 FTA khác. Đặc biệt, có nhiều FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, đáp ứng các tiêu chuẩn cao trong các lĩnh vực truyền thống như thương mại hàng hóa và dịch vụ, các lĩnh vực mới như lao động, môi trường, mua sắm chính phủ, minh bạch, cơ chế giải quyết tranh chấp đầu tư, doanh nghiệp nhà nước.
Nhiệm vụ khẩn cấp
- Vậy, trong thời gian qua, Bộ Công Thương đã có những bước đi và chuẩn bị cụ thể nào để góp phần thúc đẩy việc Hoa Kỳ sớm công nhận Việt Nam là nước có nền kinh tế thị trường?
Theo quy định của Hoa Kỳ, việc công nhận một quốc gia là nền kinh tế thị trường là một quá trình nghiêm ngặt xem xét 6 tiêu chí theo luật pháp Hoa Kỳ về kinh tế vĩ mô và môi trường kinh doanh của quốc gia đó, bao gồm: Mức độ chuyển đổi của đồng tiền; Vấn đề thương lượng tiền lương giữa người lao động và người sử dụng lao động; Mức đầu tư nước ngoài vào hoạt động kinh tế; Vấn đề sở hữu nhà nước, sở hữu tư nhân; Mức độ kiểm soát của chính phủ đối với một số nguồn lực và giá cả; Các yếu tố khác.
Từ năm 2008 đến nay, Việt Nam và Hoa Kỳ đã thành lập Nhóm công tác song phương về vấn đề kinh tế thị trường (Nhóm công tác các vấn đề cơ cấu - SIWG) và đã tổ chức 10 phiên kỹ thuật trao đổi thông tin theo 6 tiêu chí của Hoa Kỳ, giúp Hoa Kỳ cập nhật những tiến bộ mạnh mẽ của nền kinh tế Việt Nam trong thời gian qua, tạo cơ sở để Hoa Kỳ có cơ sở rà soát lại vấn đề kinh tế thị trường cho Việt Nam.
Trong thời gian qua, Bộ Công Thương đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ban, ngành liên quan và cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài nước để phân tích, tổng hợp thông tin theo yêu cầu của DOC về những chuyển biến tích cực của nền kinh tế Việt Nam, nhấn mạnh mức độ mở cửa của nền kinh tế, chính sách thương mại, chính sách tiền tệ, đầu tư nước ngoài, và tiến bộ trong công tác hội nhập, đáp ứng 6 tiêu chí của Hoa Kỳ đối với một quốc gia có nền kinh tế thị trường. Để chủ động, chuẩn bị tốt khi tham gia vào quá trình tố tụng rà soát sự thay đổi hoàn cảnh của vụ án phòng vệ thương mại để chứng minh Việt Nam là nước có kinh tế thị trường, Bộ Công Thương cũng đang xây dựng các lập luận để trả lời, giải thích, làm rõ hoặc bác bỏ ý kiến của các bên liên quan khác về vấn đề kinh tế thị trường Việt Nam. Công tác thúc đẩy Mỹ nhìn nhận Việt Nam là nước kinh tế thị trường là nhiệm vụ cấp bách, cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Để thực hiện công tác này một cách có hệ thống, phối hợp, toàn diện, cần có sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành, hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân có liên quan.nn- Hiện nay, Hoa Kỳ vẫn là nước nghiên cứu và áp dụng nhiều biện pháp phòng vệ thương mại nhất đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, vậy nếu Việt Nam được công nhận là nền kinh tế thị trường thì nền kinh tế Việt Nam sẽ có những lợi thế gì?nnTrong bối cảnh xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ ngày càng tăng (với tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 109,39 tỷ USD trong năm 2022), việc nhìn nhận vấn đề kinh tế thị trường có ý nghĩa rất lớn đối với các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo và xuất khẩu của Việt Nam, tạo sân chơi bình đẳng cho hàng hóa Việt Nam so với hàng hóa xuất khẩu từ các nước khi mức độ biện pháp phòng vệ thương mại phản ánh đúng thực tế sản xuất tại Việt Nam. Vấn đề kinh tế thị trường có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các vụ án phòng vệ thương mại.
Cụ thể, trong vụ việc chống bán phá giá: Được coi là nền kinh tế phi thị trường dẫn đến việc không sử dụng nguyên tắc tính giá thông thường, nước điều tra sẽ sử dụng nước thứ ba để tính giá thay thế khi tính biên độ bán phá giá, làm cho biên độ bán phá giá thường rất cao, không phản ánh đúng thực tế sản xuất của Việt Nam. Điều này tạo ra bất lợi rất lớn cho hàng hóa xuất khẩu khi không thể cạnh tranh được với hàng hóa xuất khẩu từ các nước.nnVí dụ, trong vụ kiện điều tra chống bán phá giá với sản phẩm mật ong, biên độ bán phá giá cao mà Hoa Kỳ tính cho các doanh nghiệp Việt Nam có mức thuế ban đầu trên 410% và cuối cùng lên tới 60%. Trong trường hợp Hoa Kỳ điều tra chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá/thuế đối kháng đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, Hoa Kỳ áp dụng phương pháp cho các nước có nền kinh tế phi thị trường để tính chi phí sản xuất tại Việt Nam nhằm xác định quá trình lắp ráp hoặc hoàn thiện tại Việt Nam có quan trọng hay không.
Ngoài ra, quy định thuế suất quốc gia cản trở việc loại bỏ lệnh thuế. Cụ thể, việc coi Việt Nam là nền kinh tế phi thị trường cho phép DOC áp dụng mức thuế quốc gia - mức thuế suất dành cho các doanh nghiệp không hợp tác hoặc không chứng minh được mình không chịu sự kiểm soát của nhà nước.nnThuế suất quốc gia thường được tính toán dựa trên dữ liệu có sẵn nên bị đẩy lên rất cao, tương đương với lệnh cấm và được duy trì trong tất cả các vòng rà soát, cản trở việc xem xét bỏ lệnh thuế. Bên cạnh đó, việc thay đổi quốc gia làm giá trị thay thế cho Việt Nam khiến doanh nghiệp không chủ động, không kiểm soát được mức thuế chống bán phá giá, thường nhận thuế cao. Thông thường trong nhiều trường hợp như cá tra, basa hay tôm, Hoa Kỳ đã sử dụng giá trị thông thường của một số quốc gia như Bangladesh, Indonesia, Ấn Độ, Philippines làm giá trị thay thế khi tính biên độ bán phá giá cho Việt Nam. Với sự thay đổi thường xuyên của các nước thay thế trong các vòng rà soát, các doanh nghiệp cá tra, basa và tôm Việt Nam thường bị đánh thuế cao
- Xin cảm ơn ông!
